Het ontstaan van Nijhuizum

Het dorp Nijhuizum ligt tussen de voormalige Hieslummer ie en de Gruns. Deze afwateringslopen hadden een verbinding richting Bolsward met de Marneslenk en de Middelsee. De Marneslenk zette door haar getijdenstromingen een laag klei af. Dit ging door tot ongeveer het jaar 800. Woldinghe (gemeente Wûnseradiel) werd in het begin van de jaartelling ontwaterd en in cultuur genomen. Rond het jaar 1000 begint de Middelsee dicht te slibben.Over de afgezette lagen klei groeide weer veen. In Nijhuizum liggen dus verschillende lagen klei en veen over elkaar heen. Door hemdijken is het water verder bedwongen en werd het land vanuit de dorpen in structuur gebracht. Door verder menselijk ingrijpen is ook het opkomende water vanuit het zuiden bedwongen. Eind 12^de eeuw waren de veenstreken een verzamelpunt van water uit de hempolders uit het noorden. Mede door de turfwinning en moernering (zoutwinning uit veen) liepen daardoor de laagste delen vol met water. Zo ontstonden allerlei meren, poelen en plassen, zoals  de Oudegaaster brekken.  Omstreeks het jaar 800 moet er, wat nu het buurtschap Nijhuizum is, een bos hebben gestaan. Men noemde dit het Monicesloe of het Monkebos. Veel later is hier een buurtschap verrezen. Vanuit Haslum (Hieslum), waar een abdij was gesitueerd, zover bekend het Fulda abdij dat vanuit het St. Odulfus klooster te Stavoren werd aangestuurd, is de Monickebuyren ontgonnen. Het dorp Nijhuizum was in het jaar 1449 al bekend als Nyahuzem. De naam is vermoedelijk een afgeleide van een nieuwe nederzetting; nieuw en huizen. Rond het jaar 1500 bestonden de vlakke brekken nog niet en liep het gebied Nijhuizum door tot aan de Wijmerts. De Wijmerts heette in vroegere tijden Kerksloot en die liep van de Ringwiel tot het Sandforderameer. Met de vloed van 1570 ging het Sandforderameer op in de Brek. De Greuns was toen veel langer en liep tot de boerderij op de Sandfirderhoek. In die tijd stonden langs de Greuns – tegenwoordig Vlakke Brekken – een vijftal boerderijen. Deze stonden dus in de hedendaagse Vlakke Brekken.  

 20-03-2013 Sander Bouma